Gerhard Richter Painting

Moeilijk om over te schrijven, zo'n film. Maar ook moeilijk om een film over te maken, zo'n schilder. Die film spreekt het beste voor zich. Maar die schilderijen spreken ook het beste voor zich. Er is dus meer dan voor zich spreekt. Je kunt na zo'n film niet zomaar naar huis gaan en stoppen met die beweging die door het schilderen in gang is gezet.

Maar het wordt wel steeds moeilijker, zegt onze Gerhard. In het begin gooi je er maar wat op wat je wil, zomaar wat. Maar dan moet je gaan reageren op wat je ziet. Dat wordt al een stuk moeilijker. Het schilderij schildert zichzelf, maar dat maakt het niet makkelijker.

Enkele obstakels kan ik ook makkelijk bedenken. Zo moet je je valse subjectiviteit uitschakelen. Dat zal Gerhard prima hebben geleerd in die DDR daarginds destijds. Maar als je je hele subjectiviteit uitschakelt blijft er niets over en begin je eigenlijk weer aan een nieuw doek. Dus moet je die lagen bij elke laag toch weer zichtbaar laten. De subjectieve willekeur wordt dus gerespecteerd. Dat zie je ook mooi aan zijn gebaren met die zware planken. Die worden beslist doch voorzichtig over het doek geschoven.

Uitdagend voor denkers is Richters statement over ethiek. Je moet die hele esthetica doorbreken. Niet met een tevreden gevoel kijken naar je schilderij en zeggen dat het mooi is (zoals God dat deed, denk ik dan). Hup, spoel er een zondvloed overheen. Die donkere doeken illustreerden dat mooi, want eigenlijk was Richter begonnen met het plan een mooi doek met felle kleuren te maken.

Zou je die hele film niet als een cliffhanger kunnen beschouwen, als een openwerking van binnenuit?

Ik denk dan aan de website bij de trailer (dat woord alleen al in dit verband...) waar bij staat dat een van de belangrijkste levende schilders laat zien hoe hij het doet. Ja maar, zegt hij, hij doet het anders als er een camera bijstaat. Alweer die subjectiviteit die wordt overgesausd met behulp van een schijnbaar technisch middel!

Kijk, nu begin ik iets aan te voelen. Hier is een filosoof aan het werk. Een ethicus die weet dat hij de subjectiviteit kan redden door hem op te nemen in een geheel waar die technieken nu eenmaal onderdeel van uitmaken.

Nu ik eenmaal dit bedacht heb, kan ik er vrede mee hebben dat deze innemende persoon zulke intimiderende doeken maakt die in mij verzet oproepen. Mijn verzet, dat is mijn subjectiviteit, en die krijgt ineens een andere kleur, een kleur die niet voorzien was.