Dat legt een grote druk op de herlezer. Hij moet zich bewijzen door te laten zien dat hij het boek heel goed heeft gelezen en dat hij de lezer duidelijk kan maken dat het boek onvermijdelijk is.
Tja, dat gaat mij boven de pet. Laat dat maar over aan de beroepscritici die langzaam verstenen tot beroepswetenschappers.
Ook mogelijk is een prijzing van wat al afdoende geprezen is. Dat heeft iets overbodigs, ik weet het. Maar is niet elke literatuur overbodig omdat hij handelt over overbodige mensen?
Misschien is Julien Sorel wel zo'n overbodig mens. Zoon van een arme timmerman, zich opwerkend naar hogere milieus, maar daar steeds een hinderpaal voor de mannen, omdat hij het aanlegt met hun vrouwen. Of hun vrouwen met hem, dat is niet helemaal duidelijk.
Want ook voor Mathilde, de dochter van de markies, is Julien niet echt een redder, omdat hij a) niet van adel is, en b) niet verliefd op Mathilde. Maar inmiddels is hij wel met haar getrouwd en ligt het lot van haar familie dus in zijn handen.
Is Julien dan wel een redder voor de vrouw van de man bij wie hij eerder in dienst trad, burgemeester Renal? Ja, maar intussen heeft hij haar wel proberen dood te schieten en vlot het pas echt tussen hen wanneer zij hersteld is, hij in de gevangenis zit en zit te wachten op zijn executie.
Stendhals helden zijn op hun best op de vierkante meter, wanneer ze in een kleine ruimte opgesloten zitten en juist daar hun vrijheid ervaren. Dat straalt uit naar Camus' étranger die de geestelijke oefening van Sorel zo'n eeuw later nog eens aandikt, met het paradoxale effect van verschrompeling.... Camus voegt niets wezenlijks meer toe, zo blijkt al bij een eerste, oppervlakkige lezing van Le rouge et le noir.
Waarom zijn overbodige mensen zoals Julien Sorel dan toch waardevol voor ons, eenentwintigste-eeuwers?
Omdat ze weigeren zich neer te leggen bij het slaapverwekkende burgerdom, de bourgeoisie die graag leuke scènes wil zien.
Anders gezegd: wat die burgers slaapverwekkend vinden zou wel eens opwindend en reddend kunnen zijn. Dat is de opdracht van het romaneske vertoog.
En dan stokt mijn verdediging. Want je kunt wel zeggen dat alles draait om de liefde, maar wat moet Mathilde daarmee, als ze doorkrijgt dat haar Julien altijd alleen maar verliefd was op Mme de Renal??
Nee, de advocaat van Julien heeft het zwaar. Hij kwijt zich prima, want ironisch, van zijn taak. Maar daarom moeten we zelf maar raden naar de inzet van Stendhal. Voor we die raden hebben we zelf wellicht al heel wat Sorels geguillotineerd.
