Tonio Kröger

AFTh van der Heijden noemde zijn zoon Tonio toen hij Tonio Kröger aan het lezen was. In zijn Tonio is hij nogal kortaf over de link met het boek van Mann. Later is Mann de man die zijn zoon in de steek laat. Die zoon had zelfmoord gepleegd. Thomas gaat niet naar zijn begrafenis, en kiest ervoor ergens een lezing te houden.

Zou je verder kunnen komen met die link met de novelle Tonio Kröger? vroeg ik me af. Op het eerste gezicht niet. Tonio is in het arische Duitsland een exotische naam, een aankondiging van de vlucht van zijn pianistieke moeder met een Italiaan naar het zuiden. Tonio's vriend Hans is best eerlijk over die naam: "Ich nenne dich Kröger, weil dein Vorname so verrückt ist, du, entschuldige, aber ich mag ihn nicht leiden. Tonio... Das ist doch überhaupt kein Name. Übrigens kannst du ja nicht dafür, bewahre!" (8)

Tonio heeft meer op met zijn vader, omdat die moeder wel goed kan pianospelen maar verder laat haar zoon haar onverschillig. Tonio's vader maakt zich zorgen om de slechte cijfers van zijn zoon en is boos. Dat vindt Tonio zelf beter, want eigenlijk is hij het met hem eens. Maar helaas, zijn vader sterft, zijn moeder vertrekt naar het Zuiden, en daar staat Tonio, alleen, net zo alleen als de arme echte zoon van Thomas Mann.

Tonio, die naam, drukt verschillende zaken uit. Tonio heeft niet voor niets Tonio. Hij drukt het exotische uit naast de namen Hans en Erwin, en laat zien dat Tonio door de burgerij wordt uitgesloten. Daarnaast is Tonio te burgerlijk voor de echte kunstenaars, zoals de Russische schilderes Lizaweta Iwanowna. Hij zit dus alleen al met zijn naam tussen twee werelden, waartoe hij niet behoort.

Als kind wordt Tonio wel begroet, vanwege zijn vader. Zijn vader is de sleutel tot de burgerlijke wereld.

Net als de Tonio van Van der Heijden. Tonio is de zoon van zijn vader en hoort daarom alsnog bij de burgerlijke wereld. Maar vanwege zijn artistieke ambities heeft hij zijn draai in de wereld niet gevonden. Zijn vader is net als Van der Heijden afwezig, 'gestorven'. Die moet immers zijn eigen oeuvre schrijven. De conclusie lijkt te moeten luiden dat Tonio Kröger niet alleen zijn naam geeft aan Tonio van der Heijden, maar ook zijn exotische dubbelheid. Net als Kröger heeft hij bijna niets gecreëerd, maar symboliseert hij voor ons een tragische eenzaamheid die groter is dan die van zijn vader, omdat die gewoon Adri heet en echte kunstenaar is.