Gluckauf

Deze film dient te worden geprezen, wat mij betreft vooral vanwege het reeds geprezen contrast tussen sociale desolaatheid en mooie natuur, maar ook vanwege de acteerprestaties van Bart Slegers en Vincent van der Valk. Mooi is ook dat het dialect zo consequent is ingezet. Wel is het effect hiervan eerder een eenheid van taal dan een reële weerspiegeling van hoe het dialect momenteel in Heerlen wordt gesproken. Daar is toch veel meer diversiteit tussen de invloeden en de generaties. Vergeet niet dat het echte Heerlens sowieso een taal is die niet zo lang geleden maar door een handjevol mensen werd gesproken. Heerlen werd pas een dichtbevolkte stad met de groei van de mijnen.

Nu zijn die mijnen alweer veertig jaar dicht. Bekend zijn de leegloop en de werkeloosheid die zich vertalen in de aardverschuiving van CDA naar SP en PVV. Toch schuilt er iets van een performatieve tegenspraak in een film die deze ruïnes zo mooi in beeld weet te brengen. Ongetwijfeld is de film nauwelijks een Heerlense productie te noemen, maar hij straalt wel waardigheid uit, een waardigheid die in al zijn geconcentreerdheid ook geloofwaardig is.

Voor het script hebben de makers de Haarlemse schrijver Gustaaf Peek ingehuurd. Dat verklaart wellicht de beknopte taal, die zeker niet de aard van de indirecte, breedsprakige en impliciet formulerende Limburger weerspiegelt. Maar dat geeft hier minder, omdat het plot zich uitsluitend in het criminele circuit afspeelt. De regisseur had daar vriendjes zitten, dus die geloven we dan maar graag.

Waardigheid, heb ik gezegd, en daarmee de last op me geladen deze te redden uit de move die het plot domineert, de geleidelijke groei van het gezag van zoon Jeffrey over zijn vader Lei. Dat ervaart der Lei als vernederend. Pas tegen het eind van de film begrijpen we waarom. Helaas kan ik die ontknoping op deze plaats wegens spoilergevaar niet uit de doeken doen, en ook in de film zelf blijft de onthulling geborgen in het halfduister. Wel wordt uit mijn suggestie hopelijk al begrijpelijk dat de waardigheid eerder schuilt in een zoektocht naar uitdrukkingsvormen daarvan, en naar acceptatie. Maar ook als die verloren gaan is er altijd nog de hoop op een erfgenaam die - goed Grieks - gered wordt uit de klauwen van het fatum.

Het kan haast geen toeval zijn dat zogenaamd op de achtergrond, maar in werkelijkheid eerder in het centrum van het web, een vrouw aan de touwtjes trekt. Zij regisseert de uitdrukkingsvorm van de waardigheid, de acceptatie en de hoop op de erfgenaam. Voor der Lei is dit uitermate complicerend, want hij dreigt uiteindelijk zelf bijna een vrouw te worden. Maar is dat niet all in the game? Je kunt nog zo hard knokken, nog zo'n dikke envelop scoren, je blijft afhankelijk van acceptatie, hoe dan ook afhankelijk.

Niemand die dat beter wist dan mijn vader Lei, die als betaalmeester van Oranje Nassau I de opdracht kreeg de kinderbijslag van de Spaanse mijnwerkers rechtstreeks naar de moeders in het thuisland te sturen. En op betaaldag stonden de vrouwen van de stoere mijnwerkers voor de deur. Niet onbegrijpelijk aan het begin van een weg die tot in Brunssum 60 café's telde.