Je kunt je afvragen of de parallel van Kubrick's ervaring met die van Spartacus enige betekenis heeft.
Laten we eens aannemen van wel. Dan is het toch opmerkelijk dat Spartacus met zijn kornuiten het Romeinse Rijk wilde verlaten via Brundisium. Dat lukte uiteindelijk niet omdat hij voor aankomst aldaar werd vastgeknepen tussen twee Romeinse legers, van Pompeius en Lucullus. Zodoende was Spartacus gedwongen om cum suis naar Rome te gaan, zodat hij onderweg werd opgewacht door de legers van Crassus.
Kubrick is het dus wel gelukt om te ontsnappen aan zijn slavernij, waar het Spartacus niet gelukt was.
Zitten we wel met het probleem hoe wij de film moeten beoordelen. Het is toch niet erg aannemelijk dat de film alleen een desillusie is, het zal toch deels wel een product zijn, en ook herkenbaar als zodanig, van Kubrick en van acteur/producent Kirk Douglas.
Een aanknopingspunt is misschien gelegen in de ervaring van de dood. Spartacus en zijn vrienden zijn niet bang voor de dood omdat die een bevrijding betekent van een onmenselijk leven. In die zin is de opstand van Spartacus geslaagd, precies ook doordat ze eindigen aan het kruis aan de Via Appia. Het wordt extra mooi doordat de vrouw van Spartacus met zijn kind wel weet te ontsnappen, zodat ook in de toekomst de herinnering aan de opstand levend kan worden gehouden.
Dit correspondeert met de Romeinse ambitie om niet alleen Spartacus te doden maar ook nog eens de 'legende van Spartacus'. Welnu, dit is onmogelijk, omdat het verhaal altijd weer als spookbeeld kan opduiken, precies zoals de opstand zelf wellicht een herinnering aan spookbeeld Hannibal was.
Tegelijk kun je zeggen dat de Romeinse legers het spookbeeld voor Spartacus waren. Hij kon wel enkele legers verslaan, maar steeds stond er een nieuw leger klaar om hem te bestrijden.
Legers die elkaars spookbeeld zijn, en de bestaande groepen (slaven, soldaten) meetrekken in de dynamiek van spookbeelden.
Wat heeft die spokologie met Kubrick te maken? Misschien drukt die logica de ervaring uit van iemand die besluit te zeggen: ik ben Spartacus. Ik ben een slaaf die een uitweg zoekt, en ben bereid de dood te riskeren om de meester te slim af te zijn. Daardoor ben ik de meester van de meester.
We raken kortom met Kubrick terecht in de dialectiek van meester en slaaf. De een als spookbeeld van de ander. Die dialectiek vind je makkelijk terug in Lolita, Dr. Strangelove, Clockwork Orange en Odyssey, om maar een paar films te noemen.
De sleutelscène is de rivaliteit tussen Spartacus en Antoninus, waarbij besloten is dat de overwinnaar van beiden zal worden gekruisigd. Het wordt een fel gevecht, omdat geen van beiden de ander gunt dat hij wordt gekruisigd. Gevecht als vriendendienst, broederliefde, eerbetoon. En beiden zijn Spartacus, natuurlijk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten