Tot ons gezonden door de Volkskrant, maar misschien onbewust en onbedoeld ook op mijn verzoek, omdat ik enkele maanden geleden het hevige verlangen voelde deze film te bekijken.
Dit soort kosmische verbanden gaan misschien wel terug op een monolitische rechthoek die signalen uitzendt, al vanaf de dageraad der mensheid, in de richting van een andere planeet.
Welke andere planeet zou dat kunnen zijn? Je zou volgens de film kunnen denken aan Jupiter en een verband kunnen leggen met de mythe, volgens welke Jupiter bijna opgeslokt werd door zijn vader. Zijn moeder verving hem door een steen en bracht de kleine Jupiter in veiligheid op Kreta.
De film kun je dan zien als de triomf van de planeet Jupiter over de evolutie, doordat hij zelf, net als zijn moeder vroeger, Dave in veiligheid brengt door hem in een planeet te veranderen.
Ook kun je volgens de schrijver en medescenarioschrijver Arthur C. Clarke denken aan die vader zelf, die zijn naam heeft gegeven aan de planeet Saturnus. Deze versie is zo mogelijk nog betekenisvoller, omdat de planeet wordt misleid door de signalen van de monoliet. Hij speelt zelf geen enkele actieve rol in de redding van Dave, die hij voortaan als planeet naast zich moet dulden.
We hanteren de mythe in dit geval als een 'heuristische' machine (enigszins naar analogie van de 'Heuristische ALgoritmische' machine HAL-9000 in de film). Een vraag die je kunt opwerpen is waar de mythische moeder is gebleven. Dat was immers de reddende instantie in de mythe, en de mythe was destijds ook een 'matrix', naar analogie van de film The Matrix.
Welnu, er schiet mij werkelijk geen andere mogelijkheid tebinnen dan het monolithische blok. Dat blok reguleert de transformaties, brengt de zoektochten op gang en brengt uiteindelijk ook redding voor de held.
Een andere denkrichting zou kunnen zijn, gezien bijvoorbeeld de naam van de held en de vorm van het blok, dat je de Bijbel erbij haalt. Dave Bowman, dat is dan David, koning en harpist. Het blok is de Tora die aan het volk gegeven is vanaf het begin der tijden. De moeder lijkt in deze denklijn even afwezig als in de hele Tora zelf.
Maar we willen verder, verder met de mensheid, het verhaal en het denken. Tot aan de limiet, met uitzicht op nog verder. Zoals Mozes.
Stel je de planeet voor als een baarmoeder die het sterrenkind eeuwig beschermt. Die de aarde met het gezin van Dave steeds liefdevol aanschouwt. Dan kun je dit beeld lezen als de grot van Rea, maar ook als de plaats waar de Messias wacht op het moment dat hij nodig is (een planeet is net als elk messiaans volk oorspronkelijk een 'zwerver', πλανητης). Let wel, die bevrijding kan ons altijd weer een nieuwe vader brengen, een vader die zijn eigen kinderen opslokt, de vrede verstoort. Misschien is die baarmoeder wel een truc van de godheid om de bevrijding beloftevol op afstand te houden.
Zou hier een aanwijzing liggen voor ons leven hier en nu? De bevrijding op afstand houden zodat we maximaal profiteren van de moederlijke bescherming? En zou de film ons niet vooral dat kunnen vertellen, dat alle revoluties, transformaties en technologische doorbraken aanstaande zijn, maar graag op gepaste afstand?
De ware held van de Odyssee is dan Penelope, die elke nacht haar kleed weer ontrafelt, de list die zij gebruikt om de vrijers op afstand te houden. Penelope is de moeder. Zelfs als Odysseus weer thuis is gaat Penelope door met het op afstand houden van de vrijers.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten