woensdag 3 juli 2013

La chartreuse de Parme

Oorlog heeft een sterke literaire traditie. De literatuur begint met oorlog, als je de Ilias een begin mag noemen. Oorlog is chaos en ontluistering. De plaats waar je je eer verdient is in de literatuur vooral een plaats waar je je eer verliest.

Dan kan die eer ook niet veel hebben voorgesteld, of alleen maar iets hebben voorgesteld. De redding bestaat er voor de enkeling in, de oorlog te zien als verval. Vroeger was de oorlog nog eerlijk. Nu is hij chaos geworden.

Fabrice, de jongeling uit het ideale Italië, sluit zich aan bij de Napoleontische legers. Zijn timing is wat ongelukkig, en zo komt hij terecht bij Waterloo. Hij weet nog te ontsnappen, mede met behulp van vrouwen die het goed met hem voorhebben. Hij is de naïeve oorlogsliefhebber met wiens ogen we een nieuwe kijk op de oorlog krijgen.

De oorlog is ook maar weer een episode in deze actieroman. Later wordt deze jongeling bisschop, mede omdat hij als ex-overloper maar moeilijk een gewone eerbare plaats in de Milanese samenleving krijgt. De oorlog blijkt achteraf gezien de plaats waar de opvoeding van de jonge Fabrice plaatsvindt. Opgroeien betekent in essentie deelnemen aan de oorlog en eraan ontsnappen.

Waar we de oorlog altijd zagen als culminatie van de geschiedenis, behoort hij dus eerder tot de voorgeschiedenis. De oorlog is de plaats en tijd waar de groei tot zinvol, verantwoordelijk persoon schipbreuk lijdt, waar je opnieuw wordt geboren, zonder verheven doelen.

Die nieuwe geboorte is het negentiende eeuwse nationalisme, de geest van de nati. Anders dan bij de eerste geboorte is het nieuwe nationalisme geen zelfschepping, of invoeging in de bestaande schepping. Het is de prijsgave van de eigen identiteit aan de ander. Waar nationalisme is wordt vooral de blik op zichzelf prijsgegeven aan de blik van de ander. De ander die zwijgt omdat hij onze taal niet beheerst. Parma is het ideale stadje vanwaar de Franse oorlog zijn nieuwe betekenis krijgt. Voorbij elk idealisme en cynisme ontvouwen zich hier de acties die de held naar zijn unieke dood voeren. De acties die voorbij zijn dood voeren zelfs.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten