De schoonheid van Nocturnal Animals

Het is altijd fijn, maar ook een beetje moeilijk, om naar Amerikaanse films te kijken. We zijn met name bang voor het moralisme. Bang, omdat we niet goed weten wat we ermee aan moeten. Het moralisme is net iets te cliché om ons te overtuigen. Aan de andere kant heeft Trump gewonnen, een 'nocturnal animal'. Dan komen we - als goed ontwikkeld Europees mens - in een stadium waarin we inzien hoe dicht beide bestaansvormen van de mens over elkaar heen hangen. Om de strijd aan te gaan met 'nocturnal animals' moet je er eigenlijk zelf een worden. Met als collateral damage dat je ook nog eens een mens bent die het daglicht kan verdragen en anderen mag vertellen dat ze 'de strijd met zichzelf moeten aangaan' en dat soort goedemensentaal.

Je begrijpt dan in elk geval weer een stukje beter waarom Trump gewonnen heeft. Als nocturnal animal weet hij hoe je de strijd met andere nocturnal animals moet voeren. Hij kan het namens jou doen.

Er blijft echter nog een probleem over bij deze natte Amerikaanse droom. Hoe ontregel je de moderne kunst minnende mens zo dat hij zijn veilige omgeving verlaat? Dat zij eindelijk weer iets gaat voelen en ook de strijd met zichzelf aangaat?

Regisseur Tom Ford zal het probleem van binnenuit kennen. Hij was zelf modeontwerper van Gucci en Yves Saint Laurent. Daar deed hij à la Jef Koons zijn best om de mensen te ontregelen met omstreden en seksueel geladen campagnes. En nu probeert hij met zijn films iets soortgelijks, maar dan met een hoger moreel doel en voor een breder publiek.

Het probleem wordt er niet kleiner op. Hoe kan deze film tot mij doordringen, met mijn Europese Bildung? De recensenten signaleren soms het probleem. Maar Barend de Voogd in Filmkrant komt niet verder dan te constateren dat Tom Ford niet verder komt dan het wekken van verwachtingen die hij niet inlost.

Misschien zit hier toch nog een of andere crux in verborgen. Die crux zou wel eens kunnen liggen in het belang van artistieke pretenties die niet worden waargemaakt. Wij denken dat de film ons wil overtuigen van de moraal van 'de strijd met jezelf aangaan', de moraal van Edward in de film. We griezelen bij de gedachte dat Susan gewoon een kopie wordt van haar moeder. We interpreteren het trillen van haar oogleden op het einde als een twijfel die we graag interpreteren als het effect van Edwards levensverhaal op Susan.

Maar zelfs dan vergeten we te makkelijk wat Susan (al dan niet imaginair) tegen Edward had gezegd: hij moet zijn boek iets beter schrijven.

De betekenis van de modern-esthetische levensvorm kan zijn dat je afstand bewaart tot de nocturnal animals, maar zonder valse illusies. Je laat je opschrikken door monsters die af en toe opduiken, in je slaap, op je mobiel. Je bent ook altijd bezig zelf een nocturnal animal te worden. Maar het hoeft niet noodzakelijk de vorm aan te nemen van een wraakfantasie. Er zijn ook andere levensvormen denkbaar. Het kan ook anders aflopen. Je kunt het ook anders zien.

Vannacht hield Obama zijn afscheidsspeech. Mooie woorden, zullen velen denken. Maar tragisch dat hij er zo weinig mee bereikt. Misschien, denk ik, fantaseer ik, heeft Obama gekeken naar Nocturnal Animals en gedacht: dit is wat ik kan doen, mooie woorden uitspreken. Dit is wat nu telt in Amerika en in de wereld. Sprekend over zijn Michelle pinkt hij weer even zijn traantje weg. Precies op het juiste moment. Dat is wat nu telt.