Heksters prijzing verdient zeker wel prijzing, maar is wel behoorlijk kort, alsof goede wijn geen krans behoeft, of hooguit een kleine. Niet dat ik hier de schade probeer in te halen, maar ik eis van mezelf een uitleg waarom het boek goed is, en het geen verspilde tijd is om me na mijn studieboek Naerebout nogmaals te verdiepen in die twee millennia. Als leraar red ik me ook uitstekend zonder dit soort boeken, leerlingen hebben buiten het vak geschiedenis maar een splintertje nodig om de teksten te begrijpen. Geschiedenis verklaart heel weinig, het compliceert de zaken meestal.
Maar het schept wel verantwoordelijkheid. Ik hield in gedachten dat ik het boek had gekregen van een gepensioneerd collega Nederlands. Maar dat maakt me nog geen historicus. Ik vroeg dus bij het kopieerapparaat aan mijn deskundige collega geschiedenis of dit boek wel goed was. Jazeker, zei hij, het is alleen een beetje traditioneel. Afijn, voor mij was het meeste dat erin stond nieuw, en het boek had me al zoveel diensten bewezen dat ik het wilde belonen met het uit te lezen. En ik werd zeker niet teleurgesteld. Aan het eind werd ik zelfs getracteerd op een uitswinger, wanneer Augustinus in de spotlights wordt gezet.
Augustinus?? In een serieus geschiedenisboek van stropdasmannetjes uit Oxford??
Ja, want in hoofdstuk 10 van zijn Confessiones gaat deze Augustinus uitvoerig in op het thema herinnering. En dat is wat onze Oxfordmannetjes ook interesseert. Herinnering is niet ons voorrecht. Het bestond al sinds jaar en dag. Herinnering is niet onze beslissing om te graven en de potjes op een rijtje te zetten. Het is ook de beslissing of ontdekking dat die potjes zelf dragers van herinnering zijn. En zo holt de lezer van ontdekking naar ontdekking. Elke alinea van dit boek had ook een hoofdstuk kunnen zijn. Het is voornamelijk het tempo dat de stijl van deze schrijvers markeert. Natuurlijk, je kunt opscheppen over de verdienste van opgraving zus en zo. Maar beter is het om die opgraving achteloos in een bijzin te vermelden in het verhaal dat jij vertelt, en nog beter is het om te vertellen dat jij je verhaal hebt gegapt van wat die opgraving zelf wil vertellen.
Voor ik het wist had ik mijn argwaan jegens de archeologie opgegeven. Maar vervolgens moest ik weer wennen aan de serieuze manier waarop schrijvers als Thucydides of later Tacitus werden behandeld. Niet heel veel anders dan mij mij op school, maar wel verfrissend omdat ze worden ingeschakeld in een speurtocht anno 2010 naar wat er nu echt gebeurd is. En passant wordt ook het gebied even uitgebreid. Hoezo aurea aetas? Die wordt eventjes snel doorgeraasd. Hoezo Rome en Athene? We springen naar alle hoeken van het Romeinse Imperium en daarbuiten, naar India en zelfs Vietnam en eventjes China. De Bijbel, nog zoiets. Daarvan wist ik natuurlijk toevallig wel hoezeer de herinnering der schrijvers maatgevend was voor het zogenaamde verslag der gebeurtenissen.
De term die bij mij uiteindelijk blijft hangen is verwantschap. Wil je je als stad of regio in de kijker spelen van het machtscentrum, dan moet je een verhaal vertellen over je verwantschap met de helden uit de vroegste tijden van het rijk. Heet je stam toevallig 'Remi' (het latere Reims) dan ben je natuurlijk verwant aan Remus, en ben je dikke vrienden met de keizer.
In de Bijbel begon het ook zo, met Genesis en de Toledoth. Of liever: daar werd ook zo teruggekeken op het begin.
Europa, het is gewoon een te gekke familie waarin bastaarden vrolijk worden opgenomen op voorwaarde dat ze een leuk verhaal vertellen over hun afkomst. Gefaked of niet, als het maar klinkt, en als er maar een bereidheid uit spreekt graag mee te doen. Joden pasten binnen dit verhaal niet, maar intern regelden ze hun zaakjes net zo.
Over de verhouding tussen deze twee verwantschapsverhalen moet weer een ander boek gaan, wat extra gecompliceerd is vanwege het Christendom en de Islam die ertussendoor kwamen fietsen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten